1917 ihtilalinden 18 yıl sonra, 1935 yılı sonunda Nadir Nadi Sovyetler Birliğine Cumhuriyet Gazetesi adına gitti. Ve dönüşünde gözlemlerini yazdı. Nadir Nadi o zamanlar ne Cumhuriyet Gazetesinin başyazarıydı, ne de böylesine büyük bir ünü vardı. Nadir Nadi o zamanlar çok gençti. İnsan tarihinin en büyük ihtilallerinden birisi de çok gençti. Nadir Nadi çok iyi yetişmiş, kültürlü bir kişiydi. Genç ihtilal de bütün hazırlıklarını bitirmiş, başındaki tekmil belaları savmış, olumlu büyük bir çalışmaya yönelmişti. Nadir Nadi'nin Sovyetler Birliğine gittiği sıralar ihtilal olumlu meyvelerini veriyordu. Nadir Nadi'nin 1935 yılı sonunda yaptığı ve 1936 yılı başında yayınladığı röportajları bir kere bundan on iki yıl önce, bir de şimdi okudum. Cumhuriyet'in Yazı İşleri Müdürü Cevat Fehmi Başkut bir gün bana dedi ki: "Mademki röportaj yazarlığını meslek haline getirmek istiyorsun, senden önce röportaj yapmışların yazılarını okumalısın. Örneğin Nadir Nadi'nin Sovyetler Birliğini röportajını oku. Genç bir röportaj yazarı bu röportajlardan çok şey öğrenir," dedi. Ben de açtım, okudum. Bundan on iki yıl öncesi düşünce özgürlüğü bakımından Türkiye karanlıktaydı. Sovyetler Birliği üstüne böyle olumlu yazıların nasıl yazıldığına, nasıl yayınlandığına şaştım. Nadir Nadi'nin yazıları kişiliği, yüreği, aklı olan bağımsız bir insanın yazılarıydı. Türkiye basınında bu yazılar nasıl çıkmıştı? Düşüncemi Cevat Fehmi Başkut'a açtım. Dedi ki : "O yazılar Atatürk devrinde yazıldı ve yayınlandı. Atatürk kişiliğe saygı duyan bir insandı. Her yönüyle bağımsızlıktan yanaydı. Bağımsız bir insanın, bir gazetecinin yazıları onun devrinde hiç bir yasağa uğramazdı." "Ararat Yayınevi" Nadir Nadi'nin yazılarını "İki Sovyet Rusya" başlığı altında yayınlamak isteyince yazıları yeniden okudum. Ve bir daha sevdim. Hiç bir ön düşüncesi olmadan Nadir Nadi Sovyetler Birliğini dolaşıyor ve izlenimlerini yazıyor. Gözünden de hiç bir şey kaçmıyor. Yazılarında yerleşmekte olan bir ihtilalin yapıcı gücünün nabzı atıyor... Yaşar KEMAL

---