İkinci Meşrutiyet ile Cumhuriyetin Atatürk devrine ait bazı hatıralarımı (Gördüklerim, Duyduklarım, Duygularım) adı altında ve bir cilt içinde yayınlamıştım. Bu hatıralarım 1930 dan 1950 yılına, yani C.H.P. hükumetinin seçim neticesinde ekseriyeti kaybederek iktidarı D.P. hükumetine devrettiği güne kadar çeşitli hadiselere ait notlardan teşekkül edecektir. Bununla beraber siyasi ve iktisadi ve mali hadiseler arasında geçmişe ait bir takım notlar, hadiseler ile münasebeti olmayan ve neşrinde fayda umulan mütalaalar, fıkralar vesaire de karışmış görülecektir. Bu hatıra notlarımın bir kısmı gazetelere geçmemiş duygular ve görüşler olduğu için tarihi bazı vaziyetleri açıklamağa hizmeti olacağını sanıyorum. Mesela Atatürk'ün hayatında Fethi Okyar'ın kurduğu (Serbest Cumhuriyet Fırkası) dağılacağı sıralarda bana söylenen bir söz vardır. 1930 senesinde söylenmiş olan bu söz notlarım arasında görülecektir. O zaman İsmet İnönü bana şöyle demişti: "Bu memlekette bir muhalefet partisine o kadar ihtiyaç vardır ki eğer Fethi beyin fırkası muvaffak olamazsa ben bir kanun çıkaracağım ve Büyük Millet Meclisinde ekseriyet fırkasının sayısı muayyen bir miktardan fazla olamaz diyeceğim." Bu söz İsmet İnönü'nün 1945'te Muhalefet partisinin kurulması yolundaki gayretlerinin nasıl bir siyasi kanaatten doğduğunu gösterir. Sonra 1937 yılında İsmet İnönü, Atatürk'ün işareti ile Başbakanlığı Celal Bayar' a bırakmıştır. Bu hadise şimdiye kadar iyi izah edilmemiş ve bu hadiseden sonra Atatürk'ün İsmet İnönü-Venizelos'un bahriye projesi münasebetiyle Yunan Meclisinde söylediği nutuk Ankara'da çok iyi bir tesir bırakmıştır. Çünkü bu nutuk Yunanistan'ın Türkiye'ye karşı hakiki bir dostluk ve sulh siyaseti takip etmek istediğini göstermektedir. İsmet paşanın bir sözü: "- Türk-Yunan dostluğu tesadüfi olmamıştır. Senelerce üzerinde çalışılarak vücuda getirilmiş bir eserdir. Bu eser yalnız maddi kuvvetimizi değil, aklımızın kudretini de gösterir." Venizelos Ankara'ya geldiği zaman Macaristan Başbakanı Kont Betlen de Ankara'da bulunuyordu.

---